1– RALLİ NEDİR?
Modern dünya şampiyonasının kökeni motorlu aracın icadına kadar uzanır. İnsanoğlu her zaman rekabet etme ruhuna sahiptir. A noktasından B noktasına dört tekerlek üzerinde gitme imkânı ortaya çıkınca, birisinin oraya diğerlerinden daha hızlı gitmeyi istemesi kaçınılmazdı! İşte rallinin kendisi de bu: bir yerden başka bir yere dünyadaki diğer herkesten daha hızlı gitmek. Eski günlerde böyle küçük bir oluşum dikkate alındı. Rallilerin çoğu ünlü Londra-Brighton Rally de olduğu gibi belirli mesafeyi en kısa zamanda gidenin galip olduğu yol yarışlarından ibaretti. Şimdi ise ralliler özel etap olarak adlandırılan sıkı bir biçimde kontrol altında tutulan parkurlarda yapılan birbirine bağlı güzergâhlarda düzenlenir. Her ralli içerisinde 2 gün keşif (recce), bir gün otomobillerin son testi için ayrılan deneme sürüşü (shakedown) ve Basın Toplantısı ile yarış kısımları için 3 gün bulundurmalıdır. Ralliler ortalama olarak 15-25 özel etap arasında değişir. Arkasında üreticilerin bulunduğu fabrika takımları her ralliye 2 ya da 3 araçla katılıp, yarışın yapılacağı yere hazırlıklarını yapmak üzere rallinin startından 2 hafta öncesinden gelmeye başlar. Yarışan ralli otomobilleri, sürücüler klasmanı lideri ilk sırada olmak üzere pozisyonlarına göre sıralanırlar ve o şekilde yarışa başlarlar.
Keşif
Her ralliden önce yarışmacılar etapları tanımak için 2 gün keşif yapma şansına sahiptirler. Bu keşif esnasında pilot ve co-pilotun ralliden önce güzergâhı tanımak ve yol notu hazırlamak için kullandıkları ekstra güvenlik ekipmanlı otomobiller organizatör tarafından belirlenen maksimum 50-70 km arasında değişen hız limitine uymak zorundadırlar. Yarışmacıların etaba alışmak ve yol notu çıkarmak için her etabı iki kez geçme hakları vardır.
Etaplar
Özel etaplar yarışmacıların en iyi zamanı elde edebilmek için mümkün olduğunca hızlı bir biçimde geçmeye çalıştıkları, rallinin yarışılan kısımlarını ifade eder. Bu kısımlar ralli esnasında halka kapatılan özel ya da kamu yollarından oluşur. Tipik bir ralli 3 günde koşulmak üzere yaklaşık 15-25 özel etaptan oluşur. Özel etaplar, birbirine normal etap olarak adlandırılan ve tüm yarışmacıların trafik kurallarına uyması gereken halka açık yollarla bağlıdır. Her gün 4’te 3’ü yarışılan özel etaplardan oluşmak üzere 300 kilometre sürüş yapılması söz konusudur. Uzunluğu 5-60 kilometre arasında değişen etaplardaki dereceler saniyenin ondalık kısımlarına kadar kaydedilir. Tüm organizasyon esnasında ise özel etapların toplam uzunluğu 250-350 kilometre arasında olmalıdır.
Zaman
Çizgiyi ilk geçen olmayı’ unutun! Ralli otomobilleri direkt olarak birbirlerine karşı yarışmazlar. En çetin rakip olan zamana karşı yarış vardır. Otomobiller 1 ya da 2 dakika arayla start alarak zamana karşı yarışırlar ve zamanları bilgisayar destekli sonuç sistemi aracılığıyla görüntülenir ve kaydedilir. Eğer otomobillerden biri herhangi bir sorun yaşamazsa rakipler etapta çok seyrek olarak birbirini görürler.
Zaman Kontrol Noktaları
Rallinin izlenecek olan güzergâh kılavuzu sıkı bir zaman çizelgesine tabidir. Sürücüler özel etapların startlarına ve servis alanının giriş çıkışlarına geç ya da çok erken geldiklerinde zaman cezası alırlar. Bu kontrol noktalarına geç gelinen her dakika genellikle 10 saniye zaman cezası ile cezalandırılır ve bu süre yarışmacının genel zamanına eklenir. Bunun yanında zaman kontrol noktasına 30, ayak (gün içinde) için 30, rallinin tümünde 60 dakika geç kalınması sürücünün müsabakadan ihraç edilmesine neden olabilir.
Kazanan nasıl belirlenir?
Her sürücüye start sinyali veriliyor, sinyal bir dizi geri sayım ışığını içeren elektronik sistemden ibaret. Start sinyali verilince yarışmacı etabı mümkün olan en kısa sürede geçmek ve zamanının kaydedileceği “flying finish” olarak adlandırılan hareketli finiş noktasına varmak için hareket eder. Sürücünün finiş noktasını geçtiği andaki zaman saat, dakika, saniye ve salise olarak kaydedilir. Sürücünün saat kaçta start aldığı da kayıt altına alınmış olduğu için bu zamanlar birbirinden çıkarılarak yarışmacının o etapta elde ettiği zaman dakika, saniye ve salise olarak ilgili pilotun hanesine yazılır.
Her etap geçildikçe zamanlar toplanır ve müsabaka sonunda en düşük zamanı elde eden sürücü kazanan olarak ilan edilir. Etaplar arasındaki halka açık olan yollarda, yarışmacılardan bütün kurallara uyarak ilerlemeleri dâhilinde belirlenen zaman aralığı içinde hareket etmeleri istenir. Eğer ekip bu kısımlardan birinde mekanik arıza ya da benzer bir durum sebebiyle geç kalırlarsa, geç kalınan her dakika için 10 saniye zaman cezası alır. Bu ceza zaman cezası olarak adlandırılır ve bu süre yarışmacının hanesine eklenir. Ekiplerin normal etaplarda hız limitlerine uymaması, trafik kurallarına çiğnemekle alınacak cezaların yanında organizasyon tarafından verilecek zaman cezalarından müsabakadan ihraca kadar cezaları gündeme getirebilir. Müsabakanın sonunda ise zaman cezaları da dâhil olmak üzere tüm etap zamanları toplandığında en düşük zamanı elde eden yarışmacı kazanan ilan edilir.
Puanlar
11 rallinin her birinde biri sürücüler, diğeri yardımcı sürücüler klasmanında olmak üzere iki klasmanda kazanılan puanlarla iki FIA şampiyonası sıralaması oluşturulur. Puanlama aşağıdaki gibidir:
Birinci 25 puan
İkinci 18 puan
Üçüncü 15 puan
Dördüncü 12 puan
Beşinci 10 puan
Altıncı 8 puan
Yedinci 6 puan
Sekizinci 4 puan
Dokuzuncu 2 puan
Onuncu 1 puan
2 – EKİP
Rallide başarının kilit noktası takım olarak hareket eden, otomobilini sorunsuz ve en kısa sürede geri getirmeyi başaran sürücü ve yardımcı sürücünün ortaklığıdır. Eğer gaz pedalı yerde değilse sürücü çok yavaş gidiyordur. Eğer fren pedalı yerde değilse bir yere çarpacaktır. Bir ralli otomobilinin direksiyonunda olmak kolay değildir. Bir ralli otomobiline sahip olmak sizi ralli sürücüsü yapmayacaktır. Tam gaz gitmeden, sürerken ayağınız yerde olmaksızın hiçbir başarı kazanamazsınız. Üst sınıf bir ralli sürücüsü, cesur, teknik ve taktik açıdan maharetli, içgüdüsel birazcık da kaçık olmalıdır. Tutkulu ve yüksek derecede konsantrasyona sahip olup yardımcı sürücüsüne korkusuzca güvenmelidir. Sonra hızlı olmalıdır da. Sürücü ve yardımcı sürücü arasındaki güven mutlak olmalıdır. Siz siste kör olmuşçasına saatte 150 km süratle, sırf ekip arkadaşınız bunun güvenli olduğunu söylediği için kör bir viraja girer misiniz?
Etap boyunca sürücüye kılavuzluk yapmak yardımcı sürücünün görevidir. Ralli öncesindeki keşif esnasında, her virajda yolun yüzeyi, çukurlar, kayalar ve potansiyel tehlikelerle ilgili kapsamlı yol notlarını el yazısıyla yazar. Böylelikle etabı bir bir sonraki geçişlerinde pilotunun hangi hızda dönebileceği konusunda tahmin yapabilmesine olanak tanır. Bu notları, etapta ilerledikçe sürücüsüne okur. Yardımcı sürücüler rallilerin dile getirilmeyen kahramanlarıdır. Servis alanına dönüldüğünde sürücü ön planda olurken, o bir sonraki günün yol notları hazırlıklarına girişir. Fakat her zaman tetikte, kararlı ve sürücüsüne adanmış olmalıdır. İyi bir yol notu okuyucusunun olmaması pilot için ciddi bir engel teşkil eder.
3- SERVIS ALANLARI
Birkaç etaptan oluşan her bölüm tamamlandığında otomobiller, sıkı kontroller altında, belli sürelere bağlı kalınarak tamir ve bakım işlerinin yapıldığı özel olarak bu iş için dizayn edilmiş alanlara gelirler. Otomobil üzerindeki verilerin aktarılmasının yanında lastiklerin değiştirildiği ve ayarların yapıldığı esnada mekanik işlerin de gerçekleştirilmesi için her otomobil üzerinde 6 teknisyenin çalışmasına izin verilir. Servis zamanları zaman çizelgesine göre 10, 30 ve 45 dakika olarak ile sıkı bir şekilde sınırlandırılmıştır.
Her günün sonunda otomobilleri bir sonraki günün startına kadar muhafaza edilecekleri “kapalı park”a alınmadan önce ekiplere 45 dakika ile sınırlanmış tamir ve bakım süresi verilir. Belirlenen süreleri aşan ekiplere ise zaman cezası uygulanır.
Yorucu bir etaptan sonra otomobilin hangi şartlarda servis alanına dönmesi gerektiği konusunda herhangi belirlenmiş bir kural yoktur. Ekipler servis alanına yaklaşırlarken otomobilin durumu hakkında telsiz sayesinde takıma bilgi vererek duruma göre müdahale için hazır olmalarını beklerler.
Otomobili yeniden ralliye hazır hale getirmek için 30 dakikaları vardır. Otomobil takım için ayrılan yere girdikleri andan itibaren süre akmaya başlar. Belirlenen sürenin aşıldığı her saniye için ekibe zaman cezası uygulanır.
Ekip, hızlı, becerikli, verimli ve baskı altında sakin olmalıdırlar.
Normalde, otomobil 4 adet üçgen aparat vasıtasıyla yükseltilir ve kendi konusunda uzman 12 kişi otomobille ilgilenir. Eğer otomobil hasarsız bir şekilde gelmişse rutin olarak lastikler değiştirilir, her cıvata ve vidanın sıkılmış olduğunu ve motor titreşimlerinden dolayı gevşemediğini gözlemlemek için detay kontroller yapılır. Ralli otomobillerinin kara kutusu vasıtasıyla bütün otomobil üzerindeki veriler ve anlık analizler kaydedilir. Darbe emiciler, amortisörler ve sürüş yüksekliği ayarları yapılır, 4 fren diski ve balatasının kontrolleri yapılır. Son olarak, ön cam iyice temizlenir. Buna rağmen hala, karoser hırpalanmış, ön cam parçalanmış, kaput ve süspansiyon hasarlı ise teknisyenlerin önünde daha ciddi bir sorun vardır. Hemen orada otomobilin bir sonraki servis için geri gelebileceğinden emin olunacak çözümler üretilmelidir.
Ellerinde aletlerle çalışan ellerin oluşturduğu koreografi etkileyici bir manzara sunarken bir ralli otomobilinin altında 20 dakikalık zaman periyodu çılgın teknisyenler için çok hızlı geçer. Teknisyenler, ilerleyişlerini gözlemleyen, sorunlu noktaları gözden geçiren ve düzenli olarak saate bakıp dakikaları geri sayan ekip şefinin gözetimi altında çalışırlar.
